-Welkom op Karels Blog –
De Ijzertoren #Vouwen voor vrede
2020 Het Maurits Coppieters-jaar
“Wie hem het eerste ziet, krijgt een ijsje”. Mijn broer won altijd. Ik kreeg ook wel een ijsje, natuurlijk, maar veel liever had ik ook eens “daar staat’em” kunnen roepen, in plaats van “Waar? Waar?”, te moeten zeggen. Zo ging het er altijd aan toe onderweg naar de jaarlijkse vakantie in De Panne. Altijd in de Paasvakantie. Rijdend over de E40 kon je in de verte De Toren zien staan. Ik schrijf het bewust met hoofdletters, want voor ons was er maar één Toren. Uiteraard heb ik het over de IJzertoren in Diksmuide. We wisten dat we er zeker nog eens naartoe zouden gaan om er stil te staan bij de gruwel van de oorlog, het onrecht tegenover de Vlamingen, de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en de leuze “Nooit meer oorlog”. De site had iets magisch voor mij. Die leeuwenvlaggen, de zerken, de leuzen, de steen met “hier ons bloed, wanneer ons recht”… Daarna volgden steevast bezoeken aan Ieper en Oeren. En in augustus de jaarlijkse IJzerbedevaarten, waar, toen toch nog, herinnering, bewustmaking en dynamisering, sterk aanwezig waren. Het IJzertestament met zijn “Zelfbestuur – Nooit meer oorlog – Godsvrede”, nadien gemoderniseerd naar “Vrede, vrijheid en verdraagzaamheid”, was voor ons geen vodje papier, maar een referentie.
We leerden over de Frontsoldaten en hun eisen, over de repressie, de collaboratie, de taalstrijd en over hoe Vlaanderen dat allemaal niet mag vergeten. Voor mij is de IJzertoren op de eerste plaats ook nog steeds dat: hét symbool bij uitstek in Vlaanderen dat herinnert aan de emancipatiestrijden van het Vlaamse volk tegen de minachting van “La Belgique sera latine ou elle ne sera pas” sinds 1830, en hét Vlaamse symbool tegen oorlogsgruwel. Eigenlijk begon dat al tijdens de Napoleontische oorlogen, waarin Vlaamse jongeren opgevorderd werden om te dienen als kanonnenvlees. Deden ze dat niet, konden zij en hun families rekenen op meedogenloze repressie. Antimilitarisme en flamingantisme waren van oudsher met elkaar gelinkt. Deels door de keuze van de Belgische staat om het Frans te kiezen als enige officiële taal in het leger. Denk ook aan de Antwerpse Meetingpartij, die zich rond 1860 vanuit een Vlaamse en antimilitaristische reflex, verzette tegen de militarisering van Antwerpen en omgeving. Zelfs de 19de eeuwse boeren- en arbeidersbeweging was antimilitaristisch en flamingantisch was. Om maar duidelijk te maken dat de symboliek van de IJzertoren veel verder reikt dan puur de Wereldoorlogen en de 20ste eeuwse Vlaams-Belgische twisten. Het valt buiten het bestek van dit artikel, maar de initiatieven vanuit de Vlaamse Beweging rond vrede, ontwapening, pacifisme… zijn talrijk.
Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben we in onze contreien geen oorlogen meer gehad. Maar we weten allemaal dat er in de hele wereld heel wat bloedige conflicten werden en worden uitgevochten. Precies daarom lanceerden we de campagne om kraanvogels te vouwen voor vrede. Omdat kraanvogels internationaal dezelfde symboliek meedragen als Onze Toren: herinnering aan de gruwel van oorlog en de wens voor “nooit meer oorlog”. In onze campagne brengen we op die manier twee vredessymbolen samen. Meer nog: vroeger en nu, hier en elders in de wereld, komen samen.
Ondertussen zijn overal in Vlaanderen mensen aan het vouwen gegaan, en vindt een heel divers gezelschap zijn weg naar de IJzertoren dankzij de kraanvogeltjes. De herinnering aan de gruwel van oorlog en de wens voor vrede, bindt ons hier en nu.
Karel
Wie herinnert zich nog de foto van Maurits Coppieters in “Op de barrikaden”, waarop hij arbeiders toespreekt? Wat hij daar precies zegt, weten we niet. Wel zien we dat iedereen geboeid zit te luisteren. Ik heb het altijd een machtige foto gevonden. Eentje die ondertussen al meer dan 30 jaar in mijn geheugen geprent staat. Al even lang ben ik “fan” van Maurits en zijn kijk op Vlaanderen.
Voor Coppieters waren het streven naar zelfbestuur en de socio-culturele opbouw van Vlaanderen één en dezelfde strijd. Zelfbestuur voor Vlaanderen, solidariteit met verdrukte volkeren in de wereld, de rechten van de vrouw, milieuvraagstukken, ontwikkelingssamenwerking, Europese integratie, openheid en kansen voor jonge generaties, ontzuiling en een vernieuwde, open, pluralistische Vlaamse samenleving… waren allemaal thema’s waar hij van wakker lag. Thema’s, die vandaag nog steeds hoog op de maatschappelijke agenda staan.
Hoeveel organisaties heeft hij mee opgericht? Jonge Gezinnen Actie, de Vlaamse Democraten, de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, het Vlaams Internationaal Centrum, de Europese Vrije Alliantie… Steeds op zoek naar betere structuren en instrumenten om zijn progressieve en alternatieve invulling van “pro-Vlaams” zijn, grotere kansen te geven om wortel te schieten. Met het Sienjaal als eindpunt, rond de hamvraag ‘Welk Vlaanderen in welke wereld’. Ook deze vraag stellen we ons nog steeds.
Coppieters was té progressief en té kritisch voor de traditionalistische Vlaamse Beweging. Het gevolg van een en ander, was dat hij meer en meer afstand ging nemen van het traditionele Vlaams-nationalistische discours, en op zoek ging naar een vernieuwende invulling van Vlaams-nationalisme. Alweer een zoektocht die nog gaande is. Met de huidige koers van Vlaams-nationalistische partijen en organisaties, zou Coppieters serieus botsen.
Er is in al die jaren weinig veranderd. Cultuurlab Vlaanderen zou zomaar een zoveelste initiatief van Coppieters kunnen zijn. Mocht hij nog leven, hij zou gegarandeerd ons streven toejuichen en volop ondersteunen. Zijn maatschappijvisie en zijn socio-culturele erfenis zijn nog steeds relevant en leven voort in onze missie en visie. Hij verdient het dat we 2020 uitroepen tot het Maurits Coppieters-jaar.
In samenwerking met een aantal partners, organiseert Cultuurlab Vlaanderen rond 14 mei een hommage. Maurits werd immers geboren op 14 mei 1920.
Karel